Farklı sample çalma teknikleri

Bu yazımda, Ableton Live ve Max for Live, yani Max görsel-işitsel programlama dilinin Ableton Live içerisinde kullanılabilen sürümü, kullanarak oluşturabileceğiniz farklı sample çalma tekniklerinden bahsedeceğim. Ableton’da sample, hatta buna bundan sonra loop diyelim, çalmak için programın standart kullanımı içerisinde birkaç teknik var:

1. Loop’u Session görünümünde bir hücreye yerleştirirsiniz ve ister tekrarlar ister tekrarlamaz şekilde çaldırırsınız.
2. Bir MIDI kanalına koyduğunuz bir Simpler veya Sampler (Suite sürümünde olan gelişmiş bir sample çalma enstrümanı) içine koyarsınız loop’u ve MIDI klavyeniz veya MIDI kumandanız (ben controller yerine kumanda sözcüğünü tercih ediyorum) ile çalarsınız.
3. Loop’u Arrangement görünümüne koyarsınız.

Bu teknikler Ableton’un standart yöntemleri olduğu için açıklamalarına girmiyorum. Anlatacağım yöntemi Live 9 Suite kullanıcılarına yönelik yazacağım ancak Live 8’de de hemen aynı şekilde uygulanabiliyor. Ancak yazının başında da dediğim gibi Max for Live da kurulu olmalı sisteminizde. Live 9 Suite ile standart olarak geliyor. Live 8’de ise ayrıca satın alabiliyordunuz. Aşağıdaki adımları takip ederek siz de uygulayabilirsiniz:

1. Yeni bir MIDI kanalı açın
2. Bu MIDI kanalına bir adet Simpler sürükleyip, bırakın.
3. Simpler içine istediğiniz herhangi bir sample/loop koyun. İlk denemeniz için çok uzun olmayan bir ses koymanızı öneririm, ama karar sizin.
4. Simpler’ın Loop özelliğini açın. Snap özelliği kapalı kalsın.
5. Length’i şimdilik 2.00% yapın. Daha sonra kullandığınız sample’ın uzunluğuna göre göre değiştireceğiz.
6. Start 0.00% olarak kalsın.

Şu ana kadar Simpler’ın resimdeki gibi görünmesi gerekiyor.

İlk 6 adım sonunda Simpler

7. Şimdi Live’in browser’ındaki Categories altında “Max for Live”‘ı bulun ve tıklayın. Sağ tarafta gelen seçeneklerden “Max Audio Effect” yanındaki oka tıklayarak içeriğini listeleyin. L harfine kadar gelip LFO.amxd’yi bulun ve bunu Simpler’dan hemen sonraya sürükleyin (Max for Live ilk defa açılıyorsa logosu çıkacak ve 5-10 saniyelik bir yükleme süresi geçecektir). Aşağıda hem browser’ın görünümünü hem de sürükledikten sonra kanalın görünümünü resim olarak görebilirsiniz.

Max for Live LFO

Simpler + LFO

8. LFO’nun sol ortasında yer alan Freq tuşuna bir kere tıklayın ve Sync haline getirin. Hemen sağındaki, içinde “sine” yazan menüye tıklayıp, “up” seçeneğini seçin. Ardından Rate parametresini 1 yapın.  Son olarak altta yer alan Map düğmesine tıklayın. Yanıp sönmeye başladığında fare imlecinizi Simpler’ın Start parametresinin üzerine getirin ve üzerine tıklayın. Böylece LFO’nun Start parametresini kontrol etmesini sağlamış olacaksınız. Map yazan kutuda artık “S Start” yazıyor olmalı. Ayrıca Simpler’ın Start parametresi de gri renkli olmalı (bu haliyle artık fare ile değiştiremezsiniz bu parametreyi). Aşağıdaki resme bakarak kontrol edebilirsiniz.

(LFO’nun ne olduğunu bilmiyorsanız kısaca açıklayayım: Low Frequency Oscillator sözcüklerinin açılımıdır ve Düşük Frekanslı Osilatör anlamına gelir. Analog ses sentez teknolojisi günlerinden kalmadır ismi ve kullanımı genel olarak herhangi bir parametrenin, kullanıcının müdahalesine gerek kalmadan, belirli bir salınımda otomatik olarak değişmesini sağlamaktır. Bu tür terimler ile ilgili ayrıca bir yazı isterseniz lütfen bu talebinizi yorum olarak aşağı yazın.)

LFO ayarları

9. Live’nın Play tuşuna basın. Live Play durumunda olmazsa, LFO “sync” durumunda, yani Live’ın temposuna senkronize durumda olduğu için çalışmaz. Play’e basar basmaz, Simpler’ın sample bölümünün en solunda gördüğünüz seçili bölge LFO’nun hızında hareket etmeye başlayacaktır. Biz LFO’nun hızı (“Rate”) olarak 1 seçtiğimiz için LFO sample’ın başından sonuna kadar 1 ölçü süresinde gidecektir. 120BPM’de bir ölçü 2 saniye sürer (60 / BPM x 4 formülü ile herhangi bir BPM için bunu hesaplayabilirsiniz).

10. Şimdi bilgisayar klavyesini veya MIDI klavyenizi/kumandanızı kullanarak herhangi bir nota çalın. C3 notası çalarsanız daha iyi olur ama çok da önemli değil. Zaten çaldığınız notanın kalınlığı ve inceliği, bu teknikte yaratıcı bir araç olarak kullanılıyor aslında. Sample’ın sesini duyacaksınız. Farkettiyseniz sample’ın normal çalma şeklinde göre daha “bozuk” bir şekilde çalıyor. Sanki atlamalar oluyor, tam ritim tutturamıyor… ama sonuçta bu sample şu anda sizin parçanızın temposunda, tam 1 ölçü, yani 4 vuruş, uzunluğunda çalıyor.

11. Farklı notalara tek tek ve hatta aynı anda basarak, sample’ın tonu ile oynayabilirsiniz, ama normalde kalın çaldığınızda yavaşlayan, ince çaldığınızda hızlanan sample’nın hızı aynı kalacaktır. Bu yöntem aslında çok basit, kaba bir timestretching yöntemidir (timestreching bir sample’ın süresini, tonu/frekansı değişmeksizin uzatmaya veya kısaltmaya yarayan yöntemdir).

12. Ses çalarken bir yandan Length parametresi ile oynayın. İlk başta 2.00% yapmıştık. Bunu azalttığınızda ses gittikçe cızırtıya benzeyen bir hal alacaktır. Arttırdığınızda pek bir etkisi olmadığını göreceksiniz normalde. Ancak kullandığınız sample oldukça kısaysa (1 saniye veya altı) o zaman 5.00% değerine kadar hissedilir bir fark olacaktır. Deneyerek en uygun ayarı bulabilirsiniz veya MIDI kumandanızdaki bir pota Length parametresini atayarak, parametreyi canlı olarak değiştirebilirsiniz.

13. Farkettiyseniz ses, Length’in herhangi bir ayarında biraz cızırtılı geliyor. Böyle olmasını tercih etmiyorsanız, o zaman Simpler’ın Fade parametresini biraz arttırın. Bu parametre, çalan ses bölümünün başına ve sonuna fade-in / fade-out ekleyerek, sesteki çatırdama ve pıtlamaları engeller. Fade parametresini de MIDI kumanda ile canlı kontrol ederek güzel sonuçlar elde edebilirsiniz.

14. Şu ana kadar sample hep baştan sonra çalıyordu. LFO’nun dalga şeklini değiştirerek (biz ilk başta “up” yapmıştık) farklı şekillerde de çalabilirsiniz. Mesela “down” sample’ı geriye doğru (“reverse”) olarak çalacaktır. “triangle” ileri – geri şeklinde çalacaktır. “random” sample içerisinde rastgele bir noktaya atlayarak çalacaktır (bunu deneyin mutlaka, özellikle vokal samplelarında). “rect” ve “bin” dalgaları bu teknikte iyi sonuç vermez çünkü sampleın sadece en başını ve en sonunu çalarlar. “random” seçtiğinizde Rate’i 1’den daha ufak, mesela 1/8 yaparsanız, daha iyi sonuç elde edebilirsiniz. Zaten Rate ile sürekli oynayarak çok ilginç sesler, dokular elde edebilirsiniz.

15. Son olarak, LFO’nun Start parametresini daha yumuşak geçişler ile değiştirmesini isterseniz (özellikle “random” ile) o zaman LFO’nun sol alt köşesindeki “Smooth” parametresini biraz arttırın. Ne kadar arttıracağınız sizin tercihinize kalmış.

Umarım faydalı olur bu teknik sizlere. Güle güle kullanın.